Het eerste Landschapscafé, een initiatief van Stichting Mooyland, was druk bezocht. Er kwamen maar liefst 75 bezoekers naar het kerkje van Zweeloo om te luisteren naar de inspirerende ‘Hagenpreek’ van biogeograaf Dr. Kenneth Rijsdijk. Hij vertelde over het belang van heggen in het landschap en de vele voordelen die ze bieden. Voor wie het gemist heeft, geven we hieronder een korte samenvatting.
De 21 voordelen van heggen
Dr. Kenneth Rijsdijk, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, presenteerde maar liefst 21 voordelen van heggen, waaronder CO2-vastlegging, natuurlijke plaagbestrijding en schonere lucht. Hij wees erop dat in Nederland ongeveer 225.000 km heg verdwenen is en dat herstel van deze structuren grote kansen biedt voor natuur en landbouw. “Het zou prachtig zijn als we minstens 50% van die heggen weer terugbrengen,” aldus Rijsdijk.
Heggen zijn verdwenen door verstedelijking en schaalvergroting in de landbouw. In de landbouw zijn tijdens de herverkaveling veel houtige elementen verloren gegaan. Door de opkomst van prikkeldraad zijn veel heggen vervangen. Door het actief verwijderen van bosjes en hagen kwam er grond vrij om landbouwgewassen te telen. Deze extra landbouwgrond maakte het ook mogelijk om meer mest op percelen uit te rijden.
Heggenschilders
Van oude landschappen zijn weinig foto’s beschikbaar, maar des te meer schilderijen. Op schilderijen van Van Gogh, Anton Koster en Jan Holtrup zie je goed dat er heggen en houtsingels in het landschap stonden. Van Gogh schreef er lyrisch over. Rijsdijk bleef even hangen bij de “Aardappeleters” van Van Gogh, één van zijn bekende schilderen, geschilderd in Nuenen. Als je de plek van die boerderij op Topotijdreis.nl opzoekt zie je overal groene lijnen op de kaart. Dat waren heggen. Anno nu zijn er nog maar weinig lijntjes over. Eén beukenlaantje staat nog, de rest is verdwenen.
Functies van heggen
Met het verdwijnen van heggen verdwenen ook de bijbehorende functies van heggen. Heggen hebben nut voor natuur, mens en landschap. In zijn onderzoek maakt Rijsdijk onderscheid tussen 21 verschillende functies van heggen:
- productiediensten (bijv. gewasbescherming);
- regulerende diensten (bijv. CO2 opslag of erosiepreventie);
- culturele diensten (bijv. culturele identiteit van een gebied) ;
- natuurondersteunende diensten (bijv. habitat en humusvorming).
Uit onderzoek van de UvA is gebleken dat meer heggen bijdragen aan meer soorten in een landschap. Ook blijkt de hoogte van de heg en de wijze waarop deze wordt gesnoeid bij te dragen aan het voorkomen van soorten. Een hoge heg biedt meer vogels een thuis dan een gesnoeide heg.
Plaagonderdrukking
Daarna ging hij in op één van de regulerende diensten, namelijk “plaag onderdrukking” door heggen. Een landschap zonder heggen biedt geen thuis aan natuurlijke plaagbestrijders. Als voorbeeld noemde hij de muizenplaag in Friesland. Muizen voelen zich prima thuis in grasland. Roofvogels hebben echter een uitkijkpost nodig en kleine roofzoogdieren als de hermelijn willen dekking van struiken hebben. In een leeg landschap gaan plagen domineren, want plaagsoorten worden niet meer onderdrukt omdat de roofdieren – dat kunnen ook insecten zijn – geen plek meer hebben. In een compleet ecosysteem worden de meeste plagen onderdrukt, doordat er een goede balans is in roofdieren en prooidieren. 89 studies op 1475 locaties wereldwijd hebben aangetoond dat heggen hierin een positieve bijdrage leveren.
CO2 opslag en overstromingen
Vervolgens haalde hij twee andere prangende uitdagingen aan: CO2 opslag en overstromingspreventie. Heggen leggen heel veel CO2 vast in hun takken en in de bodem. Onderzoekers hebben uitgerekend dat er 25 ton CO2 per kilometer heg wordt vastgelegd. Ook voor overstromingen kunnen heggen een belangrijke bijdrage leveren. Zo breekt een heg op een helling de stroomsnelheid van water, waardoor erosie wordt tegengegaan. Bovendien blijkt dat heggen ook als ‘water sink’ fungeren: een soort natuurlijke put, waarin water sneller de bodem inspoelt.
Kenneth toonde met zijn verhaal de kracht van heggen aan. Het zijn echte krachtpatsers die we anno nu goed kunnen gebruiken in het landschap.
Wil je alles weten over heggen? Lees dan het boek HEG, geschreven door Kenneth.
Landschapscafé
Tijdens het vragenrondje en na afloop van de lezing werd druk nagepraat. Onder het genot van een drankje werd de avond afgesloten. Dit smaakt zeker naar meer!
Het Landschapscafé vindt twee keer per jaar plaats. De volgende editie staat gepland voor het najaar. Het onderwerp moet nog worden bepaald. Mocht je een idee hebben, dan horen we dat graag van je via landschapscafe@mooyland.nl
Graag tot een volgende keer!
Dit initiatief wordt mede mogelijk gemaakt door Groene Bondgenoten, met steun van de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij. Groene Bondgenoten is een samenwerking van Vogelbescherming Nederland, LandschappenNL, de Natuur- en Milieufederaties, IVN Natuureducatie en SoortenNL.
Geef een reactie